- Sensor to zminiaturyzowany układ przetwarzający stan chemiczny substancji (gazu) wyrażony np. w stężeniem, aktywnością lub ciśnieniem na sygnał elektryczny (napięcie, natężenie, opór)
- Toksymetry to najczęściej jednogazowe mierniki z sensorem elektrochemicznym, pozwalają na jakościowe i ilościowe określenie stężenia gazów toksycznych. Charakteryzują się wysoką czułością, wskazania przedstawione są w ppm (ang. parts per milion – liczba części na milion – 0,0001%). Odczyty mogą być zakłócane przez obecność innych substancji interferujących.
- Sprawdzić ogólny stan przyrządu oraz stan baterii/akumulatorów – dlatego przed rozpoczęciem każdego dyżuru należy sprawdzić czy urządzenie uruchamia się w prawidłowy sposób
- Regularnie kalibrować urządzenie, a sensory wymieniać – większość detektorów wymaga regularnej kalibracji serwisowej, sensory mają również termin przydatności, więc np. po 3 latach, może się okazać, iż sensor nie działa i należy go wymienić
- Osłony czujników i bariery przeciwwodne utrzymywać w czystości
- Do konserwacji nie wolno używać preparatów na bazie alkoholu – ponieważ może uszkodzić sensor, należy stosować środki zalecane przez producenta
- Przyrząd zawsze uruchamiamy i wyłączamy w „strefie czystej” – po wyjściu z ambulansu i/lub przed wejściem do budynku
- Po włączeniu poczekać na kalibrację urządzenia – poszczególne przyrządy mają określony czas na przygotowanie do działania, czas ten różni się w zależności od producenta
- Urządzenie wyłączyć po wyzerowaniu wskazań przyrządu w strefie „czystej”
- Najwyższe stężenia będą występowały w bezpośrednim sąsiedztwie źródła emisji
- Im dalej od źródła gazu, tym stężenia niższe,.
- Tlenek węgla będąc minimalnie lżejszy od powietrza będzie przemieszczał się do góry (dlatego będziemy dokonywali pomiarów w górnych partiach pomieszczenia), jego obecność może również wystąpić na kondygnacjach powyżej miejsca źródła emisji
Działanie toksyczne tlenku węgla:
- Wnika on do organizmu przez drogi oddechowe, w zasadzie nie ulega przemianom ustrojowym i jest wydalany przez płuca. Uniemożliwia transport tlenu przez hemoglobinę, wywołując hipoksję obwodową, powinowactwo tlenku węgla do hemoglobiny jest 200-300 razy większe niż tlenu. Działa toksycznie na poziomie tkankowym, blokuje inne białka zawierające żelazo lub miedź (mioglobina), hamuje aktywność i szlaki enzymatyczne (oksydaza ksantynowa, cytochrom P450) prowadząc do zaburzeń metabolizmu komórkowego
- Szczególnie wrażliwe są dzieci, płód, osoby w podeszłym wieku, z chorobami układu krążenia, oddechowego i niedokrwistością
Początkowe objawy zatrucia CO:
- Bóle i zawroty głowy
- Nudności i wymioty
- Ogólne osłabienie, senność
- Duszność
Objawy ostrego zatrucia CO:
- Układ oddechowy: przyśpieszenie oddechu, duszność
- Układ sercowo-naczyniowy: tachykardia, ból w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, hipo- lub hipertensja, kardiogenny obrzęk płuc, ostry zespół wieńcowy, nagłe zatrzymanie krążenia, osoby z chorobą mięśnia sercowego są szczególnie wrażliwe na kardiotoksyczne działanie tlenku węgla
- Układ nerwowy: bóle i zawroty głowy, zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi, spowolnienie, niepokój, pobudzenie, splątanie, osłabienie siły mięśniowej, utrata przytomności, śpiączka, drgawki
- Układ pokarmowy: nudności i wymioty
- Inne: bladość powłok skórnych ( w ciężkich zatruciach skóra może mieć ciemnoczerwony kolor), ogólne złe samopoczucie, hipertermia, rabdomioliza, kwasica metaboliczna.
Na ciężkie zatrucie CO wskazują:
- Śpiączka, wzmożone napięcie mięśniowe, obecność patologicznych objawów neurologicznych
- Niewydolność oddechowa
- Zmiany w EKG wskazujące na niedotlenienie mięśnia sercowego
- COHb > 30%
- Kwasica metaboliczna
Objawy zatrucia tlenkiem węgla są ściśle związane z czasem przebywania w strefie zagrożenia:
- 100-200 ppm - ekspozycja 2 – 3 h – lekki ból głowy,
- 400 ppm - ekspozycja 1 h – silny ból głowy,
- 800 ppm - ekspozycja 45 min. - zawroty głowy, wymioty, konwulsje, ekspozycja 2 h – śpiączka,
- 1600 ppm - ekspozycja 20 min. – silny ból głowy, wymioty, drgawki ekspozycja 2 h – zgon,
- 3200 ppm - ekspozycja 5 – 10 min. – intensywny ból głowy, wymioty, ekspozycja 30 min. – zgon,
- 6400 ppm - ekspozycja 1 – 2 min. – ból głowy i wymioty, ekspozycja 20 min. – zgon,
- 12800 ppm - po 2 – 3 wdechach utrata przytomności, 3 min. – zgon
Zatrucie tlenkiem węgla może być błędnie zdiagnozowane jako grypa, infekcja wirusowa, ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, zatrucie pokarmowe, czy migrena. Ciężkie zatrucie może sugerować padaczkę, udar mózgu, OZW, zaburzenia rytmu serca.
Następstwem zatrucia mogą być także późne objawy neurologiczne i kardiologiczne (mogą wystąpić po tygodniach, miesiącach, a nawet latach od ekspozycji). Dlatego poszkodowani powinny również być pod opieką lekarzy specjalistów przez kolejnych parę lat w celu kontroli stanu zdrowia.
Zatrucie przewlekłe powoduje kumulację mikrouszkodzeń, prowadzących do trwałych zmian. Pojawia się uszkodzenie tkanki mózgowej, utratę czucia w palcach, osłabienie pamięci oraz zaburzenia psychiczne, bóle i zawroty głowy, uczucie zmęczenia, utrata łaknienia, nudności, nadmierną senność w dzień i bezsenność w nocy, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi, skóra ma barwę szaroziemistą, drżenie kończyn, utrata powonienia, maskowaty wyraz twarzy oraz objawy typowego parkinsonizmu. Częstotliwość ich występowania ulega znacznej redukcji u pacjentów, u których w ostrej fazie zatrucia zastosowano terapię HBOT.
Czynniki modyfikujące indywidualną wrażliwość i stopień ciężkości objawów zatrucia:
- Narażenie na inne toksyczne gazy
- Wysiłek fizyczny podczas ekspozycji
- Wiek (dzieci, zwłaszcza płód, osoby w podeszłym wieku są szczególnie wrażliwe
- Ciąża
- Choroby współistniejące (szczególnie pacjenci z chorobami układu krążenia, oddechowego i niedokrwistością)
Rozpoznanie zatrucia tlenkiem węgla:
- Charakterystyczny wywiad (kąpiel w łazience wyposażonej w piecyk gazowy, pożar, narażenie na dym, spaliny w zamkniętej przestrzeni)
- Potwierdzony związek czasowy z wystąpieniem objawów.
- Rozstrzygającym badaniem obok kwasicy metabolicznej z wysoką luką anionową i podwyższonego stężenia kwasu mlekowego jest obecność karboksyhemoglobiny – HbCO
Długa eskpozycja na wysokie stężenia CO daje w efekcie cięższy stan ogólny pacjenta niż krótka ekspozycja na wysokie stężenia CO.
W zatruciu CO wartość prawidłowa SpO2 nie wyklucza zatrucia ponieważ nie odzwierciedla zablokowanego oddychania komórkowego
Zatrucie tlenkiem węgla u kobiet w ciąży:
- Hemoglobina płodowa wykazuje wyższe powinowactwo do CO niż hemoglobina matki
- Szczytowe stężenie HbCO we krwi płodu jest wyższe niż w krwi matki
- Eliminacja CO z krwi płodu jest wolniejsza
- Niewielkiego stopnia zatrucie CO (u matki bezobjawowe) może prowadzić do znacznego niedotlenienia wewnątrzmacicznego płodu
Postępowanie ratownicze:
- Ratownicy bezwzględnie pracują w sprzęcie ochrony układu oddechowego
- W miarę możliwości izolacja dróg oddechowych poszkodowanego (np. kaptur ratunkowy)
- Natychmiastowa ewakuacja poszkodowanego ze strefy niebezpiecznej (ograniczenie aktywności fizycznej osoby poszkodowanej, ze względu na to, iż wysiłek fizyczny powoduje zwiększone zapotrzebowanie organizmu na tlen, należy wykorzystać chwyty transportowe, nosze parciane, „krzesełko kardiologiczne” wobec poszkodowanych chodzących i sprawnych fizycznie)
- Wczesna tlenoterapia bierna 100% tlenem o dużym przepływie (rozważyć już w trakcie ewakuacji)
- Badanie poszkodowanego i wdrożenie procedur ratowniczych wg schematu ABCDE
- Ważnym elementem jest monitorowanie pracy serca (niedotlenienie mięśnia sercowego, ostry zespół wieńcowy, zaburzenia rytmu serca)
- Zawsze staraj się skonsultować z ośrodkiem, który dysponuje komorą hiperbaryczną
Strażacy bardzo często dysponują urządzeniem do pomiaru karboksyhemoglobiny w wydychanym powietrzu (ustnik – osoby przytomne, maska – osoby nieprzytomne, słabe lub małe dzieci). Ma również opcję mierzenia stężenia tlenku węgla występującego w atmosferze. Urządzenie podaje stężenie tlenku węgla w wydychanym powietrzu w ppm oraz stężenie karboksyhemoglobiny we krwi w %COHb. Stężenie tlenku węgla w wydychanym powietrzu, po wstrzymaniu oddechu przed oddaniem próbki jest bowiem ściśle skorelowane ze stężeniem COHb we krwi.
Warto jednak zaznaczyć, iż wartość COHb słabo koreluje z ciężkością zatrucia tlenkiem węgla dlatego ciężkość zatrucia należy głównie oceniać na podstawie obrazu klinicznego.
Oczywiście zastosowanie urządzenia może dać nam podstawy wysnucia hipotezy, że manifestowane objawy są spowodowane działaniem tlenkiem węgla, a nie przeziębieniem, zatruciem pokarmowym czy migreną.
Należy pamiętać, że u osoby palącej stężenie karboksyhemoglobiny może oscylować w granicach ok. 10%.
Zawsze starać się skonsultować z ośrodkiem dysponującym komorę hiperbaryczną, ponieważ takie postępowanie ratuje poszkodowanemu życie i zdrowie. Odblokowanie kompleksu COHb, oddychanie tlenem atmosferycznym (stężenie 21%), przez ok. 5 – 6 h, oddychanie tlenem o stężeniu 100%, przez ok. 90 min., a okres półtrwania COHb przy 3 ATA w komorze hiperbarycznej wynosi ok. 23 minuty. Dodatkowo szybko poprawia stan ogólny i powoduje ustępowanie objawów klinicznych oraz zmniejsza ryzyko powikłań narządowych, wczesnych i późnych. Widzimy więc jakie potężne korzyści odnosimy po zastosowaniu terapii w komorze hiperbarycznej podczas zatrucia tlenkiem węgla.
Serdecznie pozdrawiam, Kamil.
- Trzosz A., Ratownictwo medyczne wobec współczesnych zagrożeń, Elamed, Katowice 2019, wyd. 1
- Kowalczyk M., Rump S., Kołaciński Z., Medycyna katastrof chemicznych, PZWL, Warszawa 2004, wyd. 1
- Materiały szkoleniowe CS PSP w Częstochowie
- Instrukcje obsługi urządzeń pomiarowych.
- Kowalczyk M., Rump S., Kołaciński Z., Medycyna katastrof chemicznych, PZWL, Warszawa 2004, wyd. 1
- Pod red. Pacha J., Zarys toksykologii klinicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009, wyd. 1
- Łukasik-Głębocka M., Ostre zatrucia w praktyce ratownika medycznego, PZWL, Warszawa 2018, wyd. 1
- Klaassen C., D., Watkins III J., B., pod red. wyd. pol. Zielińska-Psuja B., Sapota A., Podstawy toksykologii, MedPharm Polska, Wrocław 2014, wyd. 1
- Śliwińska-Mossoń M., Bizoń A., Milnerowicz H., Toksykologia środowiskowa i kliniczna. Wybrane zagadnienia, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław 2013, wyd. 1
- Red. nauk. Piotrowski J., K., Podstawy toksykologii. Kompendium dla studentów szkół wyższych, Wydawnictwo WNT, Warszawa 2017, wyd. 2
- Bezuk-Mazur E., Elementy toksykologii środowiskowej, Politechnika Świętokrzyska w Kielcach, Kielce 2001, wyd. 1
- Manahan S., E., Toksykologia środowiskowa. Aspekty chemiczne i biochemiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, wyd. 1
- Szajewski J., Toksykologia dla nie toksykologów. Ostre zatrucia egzogenne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2008, wyd. 1
- Red. nauk. Seńczuk W., Toksykologia współczesna, PZWL, Warszawa 2006, wyd. 1
- Carbon monoxide in breath in relation to smoking and carboxyhaemoglobin levels, NJ Wald , M Idle , J Boreham i A Bailey
- https://www.drogaratownika.pl/urzadzenia-toxco-obie.../, dostęp dn. 02.11.2020 r.
- A feasibility study into pre hospital carbon monoxide monitoring of patients, January 2009, Andrew Humber
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz