- Obiektami ataku bioterrorystycznego, w celu wywołania strat masowych będą przede wszystkim miejsca, w których gromadzą się tłumy ludzi (metra, dworce kolejowe, porty lotnicze, centra handlowe, ośrodki zbiorowego żywienia, ujęcia wody pitnej, obiekty sportowe, budynki rządowe i publiczne, miejsca koncentracji wojsk, wiece wyborcze)
- Do metod rozprzestrzeniania bojowych środków biologicznych zalicza się skażenie żywności, wody i produktów codziennego użytku. Efektywne jest również rozpylenie substancji biologicznych w postaci aerozolu. Organizacje terrorystyczne mogą również wykorzystać w swoich działaniach trucizny (np. rycyna). Formą terroryzmu jest również agroterroryzm polegający na zaatakowaniu rolnictwa oraz sektora przetwórstwa żywności. Ma to za zadanie wywołanie strachu, strat ekonomicznych oraz destabilizacji państwa
Symptomami potencjalnego incydentu bioterrorystycznego są:
- Duża liczba zachorowan podobnym zespołem objawów, o nieustalonej przyczynie, w dotychczas zdrowej populacji
- Ciężki nietypowy przebieg choroby
- Duża liczba przypadków śmiertelnych
- Słaba odpowiedź lub brak odpowiedzi na rutynowe leczenie
- Jednostka chorobowa niezwykła na danym terenie lub o danej porze roku (nieendemiczna)
- Pojedyncze przypadki chorób niezwykle rzadkich (ospa prawdziwa, gorączki krwotoczne, postać płucna wąglika, tularemia)
- Atypowe drogi przenoszenia (woda, żywność, aerozol) wskazujące na celowe skażenie
- Mniejsza liczba zachorowań wśród przebywających stale w pomieszczeniach szczelnie zamkniętych, nie klimatyzowanych lub o zamkniętym systemie klimatyzacji z filtracją powietrza
- W przypadku zoonoz zachorowania wśród ludzi poprzedzające zachorowania zwierzęce – odwrotnie niż naturalnie
- Niezwykłe i pozaplanowe zraszanie/opylanie puste pojemniki np. po sprayu, mniejszy huk podczas wybuchu bomby, rakiety, pocisku, pojawienie się dymów, mgieł za samolotami, śmigłowcami, pociskami rakietowymi, dronami (również zrzucanie różnych przedmiotów), mokre plamy lub drobny pył, odłamki ceramiczne, plastikowe, kartonowe
- Nagły wzrost populacji gryzoni, owadów, kleszczy – wektorów przenoszących patogeny
Początkowe objawy jakie mogą pojawić się u poszkodowanych to:
- Objawy grypopodobne, gorączka, bóle mięśni oraz zaburzenia świadomości.
Następnie zależnie od użytego patogenu mogą pojawiać się objawy kliniczne dotyczące różnych układów:
- Zakażenie układu oddechowego: kaszel, duszność i ból w klatce piersiowej
- Zakażenie układu pokarmowego: nudności i wymioty, biegunka, bóle brzucha
- Zakażenie układu nerwowego: bóle głowy i karku, zaburzenia świadomości, paraliż, zaburzenia mowy i połykania, śpiączka, deficyty neurologiczne, objawy oponowe
- Mogą wystąpić zmiany skórne (wysypka, wykrzepianie wewnątrznaczyniowe), powiększenie węzłów chłonnych oraz czynne krwawienia
Klasyfikacja czynników biologicznych według CDC
- Grupa A – największe znaczenie w przypadku ataku biologicznego. Patogeny mogą być łatwo rozprowadzane lub istnieje możliwość przenoszenia z człowieka na człowieka. Wysoka śmiertelność i chorobotwórczość. Znaczny wpływ na zdrowie publiczne. Efekt psychologiczny (panika i dezorientacja). Niezbędne specjalne środki zapobiegawcze i zaangażowanie ze strony systemu ochrony zdrowia.
- Do tej grupy należy wąglik, ospa prawdziwa, tularemia, dżuma, gorączki krwotoczne, toksyna botulinowa
- Grupa B – umiarkowane znaczenie w przypadku ataku biologicznego. Łatwe rozpowszechniane. Umiarkowana zachorowalność i niewielka śmiertelność. Wymagają wzmocnienia możliwości diagnostycznych i nadzoru epidemiologicznego (niezbędne specjalne środki diagnostyczne).
- Do tej grupy należy bruceloza, nosacizna i melioidoza, gorączka Q, tyfus, chlamydia psittaci, wirusowe zapalenia mózgu (wschodnie zapalenie mózgu koni , wenezuelskie końskie zapalenie mózgu i zachodnie zapalenie mózgu koni), cholera, toksyna rycynowa, enterotoksyna gronkowca, toksyna epsilon
- Grupa C – trudne do ustalenia znaczenie w przypadku ataku biologicznego. Mogą być przedmiotem manipulacji genetycznej w celu masowego rozsiewania w przyszłości. Łatwa dostępność i produkcja. Potencjalnie duża zjadliwość. Możliwość przystosowania patogenów jako broni biologicznej. Duży potencjał powodowania wysokiej zachorowalności i śmiertelności oraz znaczny wpływ na zdrowie ludności.
- Do tej grupy należy wirus Hanta, wirus Nipah, gruźlica oporna na leki, żółta gorączka, wirus kleszczowego zapalenia mózgu
Bakterie jest to grupa mikroorganizmów jednokomórkowych lub zespołów komórkowych, o budowie prokariotycznej. Riketsje to rodzaj Gram-ujemnych bakterii o kształcie pałeczkowatym. Chlamydie to rodzaj bakterii bezwzględnie wewnątrzkomórkowych, które są pokrewne riketsjom.
- Wąglik (gram – dodatnia laseczka Bacillus anthracis), okres inkubacji wynosi od 1 dnia do 8 tygodni (przeciętnie ok. 5 dni). Wąglik może mieć postać płucną (objawy zapalenia płuc), postać skórną (owrzodzenia pokryte martwiczym strupem na przedramionach dłoniach i głowie) oraz postać pokarmową (objawy zaburzeń żołądkowo-jelitowych). Według oceny WHO uwolnienie 50 kg wąglika nad 5 – milionowym miastem spowodowałoby 2,5 miliona ofiar, z czego 100 tysięcy śmiertelnych. Atak na jedno duże miasto w USA mógłby doprowadzić do zużycia zapasów antybiotyków całego kraju
- Tularemia (gram-ujemne pałeczki Francisella tularensis), okres inkubacji wynoszący 1 – 16 dni, może mieć postać septyczną, postać wrzodowo-gruczołowa (owrzodzenia i powiększenie węzłów chłonnych), postać ustno-gardłową (ciężkie zapalenia błon śluzowych gardła) oraz postać płucną (objawy zapalenia płuc). Według oceny WHO rozsianie 50 kg zjadliwej F. tularensis nad obszarem zamieszkanym przez 5 milionów mieszkańców spowodowałoby 250 tysięcy zachorowań, z czego 19 tysięcy przypadków śmiertelnych. Choroba prawdopodobnie nawracałaby przez następnych kilka miesięcy. Straty wyniosły by około 5,4 miliarda dolarów
- Bruceloza (gram-ujemne bakterie Brucella abortus bovina, Brucella melitensis, capro-ovina, Brucella suis, Brucella canis), okres inkubacji wynosi od 6 dni nawet do kilku miesięcy. Objawy to stany podgorączkowe z rzutami gorączki, osłabienie, bezsenność, brak apetytu, zaparcia, bóle głowy, kości, stawów, mięśni, zaburzenia neurologiczne, powiększenie węzłów chłonnych, kaszel
- Nosacizna i melioidoza (tlenowa gram-ujemna pałeczka Burkholderia maleli i Burkholderia psedomallei), okres inkubacji trudny do sprecyzowania, nawet kilka lat. Objawy to powiększenie węzłów chłonnych z ostrym zapaleniem naczyń chłonnych, wysoka gorączka, ostre zapalenie płuc z tworzeniem się ropni w miąższu płuc
- Cholera (tlenowe gram-ujemne przecinkowce Vibrio cholerę). Okres inkubacji wynosi od kilku godzin do 5 dni. Objawy to gwałtowna biegunka i wymioty, znaczne odwodnienie i zaburzenia wodno-elektrolitowe. Nie obserwuje się bóli brzucha czy podwyższonej temperatury ciała. Wymioty uniemożliwiają podawanie leków drogą doustną
- Dżuma (tlenowa gram-ujemna pałeczka Yersinia pestis), okres inkubacji wynosi od 2 do 10 dni. Dżuma może mieć postać dymieniczą (objawy grypopodobne, powiększenie węzłów chłonnych, które są tkliwe, o zwiększonym uciepleniu, występuję rumień i obrzęk, tak zmienione grupy węzłów chłonnych noszą nazwę dymienic, postać septyczną (może wystąpić martwica małych naczyń ze zgorzelą dystalnych części ciała: palce dłoni, stóp, uszu, nosa, zmiany te najprawdopodobniej były odpowiedzialne za nazwę „czarna śmierć”, postać ustno-gardłową (ciężkie zapalenie gardła) oraz postać zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych. Według symulacji WHO rozsianie 50 kg Yersinia pestis na pięciomilionowe miasto spowodowałoby 150 tysięcy zachorowań, w tym 36 tysięcy ofiar śmiertelnych.
- Gorączka Q (riketsje Coxiella burnetti), okres inkubacji wynoszący od 10 do 20 dni. Objawy grypopodobne, czasem występuję zapalenie płuc
- Tyfus (dur plamisty, riketsje Rickettsia provazeki), okres inkubacji wynosi od 10 do 21 dni. Objawy to gorączka, ból głowy, osłabienie, bóle brzucha, biegunka, zmiany skórne (wybroczyny), wstrząs septyczny
- Chlamydie (gram-ujemne, tlenowe patogeny wewnątrzkomórkowe). Chlamydophila pneumoniae powodują zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Chlamydophila psitacci powodują zapalenie płuc przenoszone drogą kropelkową lub przez uszkodzoną skórę (choroba ptasia, papuzica), a chlamydia trachomatis powodują zapalenie spojówek, zakażenia układu moczowo-płciowego oraz zapalenie płuc
Wirusy to czynniki zakaźne zbudowane z cząsteczki kwasu nukleinowego, zwykle otoczonej płaszczem białkowym (kapsydem), zdolnym do infekowania żywych organizmów. Są całkowicie uzależnione od gospodarza
- Gorączki krwotoczne, Arenaviridae [Gorączka Lassa, Boliwijska gorączka krwotoczna (wirus Machupo), Argentyńska gorączka krwotoczna (wirus Junin), Wenezuelska gorączka krwotoczna (wirus Guanarito), Brazylijska gorączka krwotoczna (wirus Sabia), Bunyaviridae (Wirus Hanta, Gorączka doliny Rift, Krymsko – kongijska gorączka krwotoczna, Filoviridae (Wirus Ebola, Wirus Marburg, Flaviviridae (Żółta Febra, Gorączka Denga). Okres inkubacji jest zależny od patogenu, wynosi od kilku do kilkunastu dni (czasem nawet kilku tygodni). Początkowe objawy to bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunka, uczucie zmęczenia, bóle gardła, mięśni i stawów. Następnie obserwuje się wybroczyny na skórze, uszkodzenie wątroby, krwawienie do przewodu pokarmowego (krwawe wymioty, biegunki), krwawienia i krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne (nawet przez nieuszkodzoną skórę). Powstanie ognisk martwiczych wraz z masywną utratą krwi prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego i niewydolności wielonarządowej
- Ospa prawdziwa (wirus Variola virus), okres inkubacji wynosi od 10 do 17 dni. Przebieg kliniczny to trzydniowy okres zwiastunowy – złe samopoczucie, gorączka, dreszcze, bóle głowy pleców, następnie pojawia się charakterystyczna wysypka trwającą ponad tydzień
- Wirusowe zapalenia mózgu (6 spokrewnionych ze sobą RNA wirusów z grupy encephalitides, rodzaju Alphavirus, z rodziny Togaviridae). Okres inkubacji zależny od rodzaju patogenu. Objawy to gorączka, kaszel, bóle głowy, gardła, mięśni, kości i stawów, nudności i wymioty, biegunka. Następnie występuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub objawy zakażenia centralnego układu nerwowego
Toksyny to organiczne trucizny wytwarzane przez bakterie, zwierzęta i rośliny. Mykotoksyny są wytwarzane przez grzyby, które mają również działanie mutagenne. Saksytoksyny to toksyny wytwarzane przez morskie mięczaki
- Toksyna rycynowa (toksyna pochodzenia roślinnego, nasiona rącznika pospolitego – Ricinus communis). Zakażenie drogą inhalacyjną powoduje na początku gorączkę, ból w klatce piersiowej, bóle stawów, duszności, nudności i wymioty, następnie zapalanie i martwice dróg oddechowych, zapalenie i obrzęk płuc. Zakażenie drogą pokarmową powoduje zapalenie układu pokarmowego, niewydolność wielonarządową
- Toksyna botulinowa (jad kiełbasiany, egzotoksyna wytwarzana przez gram-dodatnie laseczki Clostridum botulinum). Przebieg kliniczny to uszkodzenie nerwów czaszkowych, nieostre, podwójne widzenie, symetryczne porażenie mięśni szkieletowych (najpierw ramiona, później nogi), porażenie mięśni oddechowych prowadzi do śmierci
- Toksyna zgorzeli gazowej (toksyna wytwarzana przez gram-dodatnie, beztlenowe laseczki Clostridum perfingers), objawy to rozpływna martwica mięśni lub tkanki łącznej z tworzeniem gazu i objawów ogólnej toksemii
- Toksyna gronkowca (grupa toksyn produkowana przez gram-dodatnie szczepy Staphylococcus ureus). Objawy to wymioty i nudności, biegunka, gorączka, zmiany skórne, wstrząs septyczny z martwicą tkanek
- Saksytoksyna (biotoksyna morska wytwarzanej przez morskie mięczaki Saxidomus giganteus). Objawy to drętwienie języka i warg, palców, porażenie mięśni oddechowych i układu krążenia
- Mykotoksyny (toksyny wytwarzane przez grzyby Alfatoksyny, Ochratoksyna A, Trichoteceny, Zerelenon). Objawy to podrażnienie skóry, gorączka, nudności i wymioty, krwawienie wewnętrzne. Odpowiadają za uszkodzenie wątroby, nerek. Mają działanie kancerogenne
Wąglik, tularemia, dżuma, nosacizna, gorączka Q, rycyna, toksyna gronkowca jeżeli zostaną użyte jako bojowe środki biologiczne to wywołują głównie zapalenie płuc wraz z niewydolnością oddechową.
Postępowanie ratownicze
- Bezwzględne stosowanie środków ochrony indywidualnej (maska pełnotwarzowa z filtrem klasy P3, kombinezon ochrony kat. III, typ 3, 4, 5, 6, minimum dwie pary rękawic ochronnych, stosowanie specjalnych ochraniaczy na obuwie lub specjalnego obuwia, połączenia maski z kapturem, rękawów z rękawicami, nogawek z ochraniaczami/obuwiem i zamka należy uszczelnić taśmą)
- Przestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa (odpowiedni dojazd na miejsce zdarzenia, poruszać się od strony zawietrznej ewentualnie prostopadle do kierunku wiatru, działania ratownicze wykonuje tylko personel medyczny przeszkolony, i z odpowiednimi predyspozycjami psychofizycznymi, pracować minimum w dwuosobowych zespołach, zapewnić zespół asekuracyjny, mieć stałą łączność radiową, nie wprowadzać nadmiernej ilości ratowników, na miejscu zdarzenia starać się przebywać jak najkrócej, jak najdalej od źródła i wykorzystywać osłony, zawsze przewidywać rozwój zdarzenia i obserwować zjawiska towarzyszące incydentowi oraz uwzględniać warunki meteorologiczne, infrastrukturę oraz właściwości terenu, nie zbliżać się do podejrzanych przedmiotów, obłoków gazowych, cieczy, proszków, nie wolno siadać, kłaść się na ziemi, wzniecać kurzu i przechodzić przez kałuże wody, bezwzględnie należy wykonywać polecenia innych służb)
- Ewakuacja poszkodowanych ze strefy niebezpiecznej (czerwonej, gorącej) realizowana będzie głównie przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej, choć mimowolnie personel medyczny może znaleźć się w strefie niebezpiecznej (duże rozmiary zdarzenia, akty terroru)
- Odizolowanie dróg oddechowych osoby poszkodowanej za pomocą półmaski filtrującej FFP3 bez zaworu wdechowo-wydechowego
- Odizolowanie poszkodowanego od innych osób poszkodowanych oraz w miarę możliwości od personelu medycznego
- Za wykonanie wstępnej dekontaminacja osób poszkodowanych odpowiedzialna w głównej mierze będzie Państwowa Straż Pożarna. Personel medyczny za zgodą Kierującego Działaniem Ratowniczym może pełnić role pomocniczą. Dekontaminacja wstępna polega na usunięciu i zabezpieczeniu skażonej odzieży oraz spłukaniu ciała osoby poszkodowanej (starać się nie używać zwartych prądów wody). Następnie w miarę możliwości osuszyć skórę oraz zastosować termoizolację w celu ograniczenia wychłodzenia organizmu (prewencja hipotermii). Należy pamiętać, iż zabiegi dekontaminacyjne nie gwarantują całkowitej likwidacji skażenia osoby poszkodowanej (może wystąpić trudności w wykonaniu dekontaminacji np. ograniczenia czasowe, brak odpowiednich sił i środków, warunki pogodowe). Dlatego wszystkie późniejsze czynności ratownicze należy nadal wykonywać w środkach ochrony indywidualnej. Ze względu na powyższe ograniczenia należy realizować tzw. „brudny transport” osób poszkodowanych (pełne zabezpieczenie personelu medycznego w środki ochrony indywidualnej oraz zabezpieczenie wnętrza ambulansu przed wtórną kontaminacją) do placówki ochrony zdrowia, którą należy wcześniej powiadomić
- Przez cały czas kontrolowanie masywnych krwawień, drożności dróg oddechowych, zaopatrzenie obrażeń i stanów nagłych zagrażających życiu poszkodowanego. Zabiegi ratujące życie należy rozważyć już podczas ewakuacji ze strefy niebezpiecznej oraz w trakcie zabiegów dekontaminacyjnych
- Rozważenie transportu osoby poszkodowanej w komorze izolacyjno-transportowej
- Wykonanie dekontaminacji właściwej przed wejściem do szpitala lub w ramach infrastruktury szpitalnej, wyznaczenie ciągu dekontaminacyjnego dla osób chodzących oraz ciągu dekontaminacyjnego dla osób leżących, wyznaczenie strefy rozbierania, strefy mycia oraz strefy suszenia. W trakcie trwania dekontaminacji właściwej w miarę możliwości prowadzić medyczne czynności ratunkowe
- Wyznaczenie w placówce ochrony zdrowia strefy niebezpiecznej (czerwonej, gorącej), strefy względnie bezpiecznej (żółtej, ciepłej) wraz ze śluzą (możliwość bezpiecznego założenia i ściągnięcia środków ochrony indywidualnej, zmniejszając ryzyko wtórnej kontaminacji) oraz strefy bezpiecznej (niebieskiej, zimnej)
- Wyznaczenie miejsc kwarantannowych
- Na każdym etapie należy powiadomić lekarza dyżurnego, który ma obowiązek powiadomić Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego
- Ratownicy mający bezpośredni kontakt z potencjalnie zakażonym poszkodowanym muszą poddać się dekontaminacji oraz w odpowiedni sposób ściągnąć środki ochrony indywidualnej
- Szybkie wdrożenie leczenia objawowego i podtrzymującego oraz agresywne leczenie wstrząsu septycznego, a po zidentyfikowaniu bojowego czynnika biologicznego stosowanie leczenia przyczynowego
- W przypadku chorób bakteryjnych stosowanie antytbiotykoterapii, po narażeniu na toksyny podanie właściwej antytoksyny, a w przypadku chorób wirusowych podaż leków przeciwwirusowych, rozważenie podania osocza ozdrowieńców
- Wdrożenie szczepień ochronnych
Serdecznie pozdrawiam, Kamil 
Piśmiennictwo:
1. Briggs S. M., Brinsfield K. H., red. wyd. pol. Zawadzki A., Wczesne postępowanie medyczne w katastrofach, PZWL, Warszawa 2007, wyd. 1
2. Brongel M., L, Algorytmy diagnostyczne i lecznicze w praktyce SOR, PZWL, Warszawa 2017, wyd. 1
3. Chomiczewski K., Kocik J., Szkoda M. T., Bioterroryzm, PZWL, Warszawa 2002, wyd. 1
4. Croddy E., Perez-Armendariz C., Hart J., Broń chemiczna i biologiczna. Raport dla obywatela, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2003, wyd. 1
5. Drzewiński Ł., Broń biologiczna, Sowa, Warszawa 2013, wyd. 1
6. Dziubek Z., Basiak W., Wąglik. Prawda i mity, PZWL, Warszawa 2002, wyd. 1
7. Gniadek A., Lewko J., Procedury pielęgniarskie w obliczu pandemii, PZWL, Warszawa 2020, wyd. 1
8.Kepka P., Bioterroryzm. Polska wobec użycia broni biologicznej, Difin, Warszawa 2009, wyd. 1
9. Kubczyk T., Broń chemiczna i biologiczna we współczesnym świecie, Wydawnictwo AON, Warszawa 2016, wyd. 1
10. Kurdziel M., Bijak M., Działania policyjne w środowisku covid-19, PZWL, Warszawa 2020, wyd. 1
11. Langbein K., Skalnik C., Smolek I., Bioterroryzm. Kto ma broń biologiczną? Jak ona działa? Jak się przed nią bronić?, Muza SA, Warszawa 2003, wyd. 1
12. Machowski A., Zagrożenia bioterroryzmem. Dydaktyczno-prewencyjne aspekty zarządzania bezpieczeństwem społecznym, GWSP, Mysłowice 2008, wyd. 1
13. Mayor A., Grecki ogień. Zatrute strzały, Bomby skorpionów. Broń chemiczna i biologiczna w świecie starożytnym, Amber, Warszawa 2006, wyd. 1
14. Michailiuk B., Broń biologiczna jako zagrożenie bezpieczeństwa państwa, Wydawnictwo AON, Warszawa 2015, wyd. 1
15. Michailiuk B., Broń biologiczna, AON, Warszawa 2004, wyd. 1
16. Pająk M., Cieplewski K., Dekontaminacja ratowników w przypadku zagrożenia biologicznego - propozycja rozwiązań dla poziomu specjalistycznego i podstawowego, XIV 17. Konferencja CBRNE w Spale
17. Płusa T., Jahnz-Różyk K., Broń biologiczna. Zagrożenie i przeciwdziałanie, Medpress, Warszawa 2002, wyd. 1
18. Płusa T., Współczesne zagrożenie patogenami biologicznymi, Medpress, Warszawa 2015, wyd. 1
19. Prędecka A., Identyfikacja i analiza zagrożeń biologicznych, SGSP, Warszawa 2014, wyd. 1
20. Prusakowski M., Bioterror. Jak nie dać się zabić, Tower Press, Gdańsk 2001, wyd. 1
21. Red. nauk. Heczko P. B., Wróblewska M., Pietrzyk A., Mikrobiologia lekarska, PZWL, Warszawa 2014, wyd. 1
22. Red. nauk., Piątek Z., Zdrojewski A., Bioterroryzm, Stowarzyszenie Ruch Wspólnot Obronnych, Warszawa 2013, wyd. 1
23. Skrypt do szkolenia z ratownictwa chemicznego realizowanego przez KSRG w zakresie podstawowym, KG PSP Warszawa, Warszawa 2019, wyd 1
24. Trzos A., Ratownictwo medyczne wobec współczesnych zagrożeń, Elamed, Katowice 2019, wyd. 1
25. Zasady postępowania jednostek państwowej Straży Pożarnej w przypadku wystąpienia podejrzenia zagrożenia chorobami szczególnie niebzepiecznymi i wysoce zakaźnymi, KG PSP Warszawa, Warszawa 2015, wyd. 1
26. Zasady postępowania ratowniczego 2016, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa 2016, wyd. 1
27. Zieliński K., Brocki M., Janiak M. K., Wiśniewski A., Patologia obrażeń i schorzeń wywołanych współczesną bronią w działania wojennych i terrorystycznych, MON, Warszawa 2010, wyd. 1
28. Żuber M., Broń masowego rażenia w działalności terrorystycznej, Difin, Warszawa 2015, wyd. 1
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz